Achtergrond

JVC/KENWOOD EXOFIELD technologie

EXOFIELD: de oren van morgen

Door John van der Veer, HVT 06, juni 2019

Het bezoek aan de IFA 2018 in Berlijn was – voor mij althans – de eerste kennismaking met het fenomeen: EXOFIELD, een door JVC ontwikkeld procedé waarmee diverse aspecten van luidsprekersimulatie aan de twee schelpen van een hoofd-telefoon worden toevertrouwd, èn gerealiseerd. Aan de realisatie gaat een oormeting vooraf. In Berlijn was die oormeting door tijdgebrek kort, evenals de ervaring. Maar onlangs mocht de razend nieuwsgierige muzikant zich onderwerpen aan een uitgebreide test in het Europese hoofdkwartier van JVC/KENWOOD te Uithoorn. Een verslag met spectaculaire conclusies, en de nodige vragen.


Het fenomeen is nieuw, maar staat niet op zich. Veel partijen houden zich met soortgelijke technieken bezig. Hoofdredacteur Ernst Neve maakt er in zijn recensie van de Audeze Mobius gewag van. Mijn grote vriend Jaap Kwakman, van de 3-J’s, vereerde mij onlangs met een bezoek waarin hij de verbluffende 3D eigenschappen en mogelijkheden van een door Sennheiser ontwikkelde app demonstreerde. De eindeloze mogelijkheden van de psychoakoestiek, want daar gaat het in feite om, worden in duizelingwekkend tempo ontwikkeld en staan zonder twijfel aan de vooravond van ontwikkelingen die onze opvatting over en waarneming van audiobeleving voorgoed zullen veranderen. We schrijven nu nog 2018. Tijd om pas op de plaats te maken en de balans van de huidige stand van zaken in ogenschouw te nemen. Bij het ter perse gaan van dit verhaal zijn we ongetwijfeld al weer een stuk verder. Het zij zo.

Profiling

De simulatie van versterkers en luidsprekers is een fenomeen waarmee gitaristen zich al zeker 40 jaar bezighouden en waar de industrie al even lang de hersens over pijnigt. Wat wil het geval? Om de klassieke, zo gewilde toon van de elektrische gitaar te realiseren moet de gebruikte (buizen)versterker snoeihard staan en de aangesloten luidsprekers ongenadig op hun flikker krijgen. Dit fenomeen is in de jaren 60 het startsein geweest voor de heilloze volumerace op het podium, met alle gevolgen van dien. In de studio is deze voorwaarde een oplosbare hobbel, maar noopt de gitarist om niet in de ellende van de eigen herrie op nemen, edoch de versterker in een afgesloten opnameruimte te laten loeien en zelf de toevlucht te nemen tot de controlekamer, om het gitaargeluid via de monitoren op draaglijk volume waar te nemen. Het is te doen, maar erg praktisch is ’t allemaal niet. Talloze pogingen om de ideale gitaarsound met digitale middelen te ‘vangen’ zijn mislukt, telkens door een fnuikend gebrek aan dynamiek. Pas de laatste jaren zijn twee fabrikanten erin geslaagd een bevredigende versie te realiseren: het Amerikaanse Fractal Audio en het Duitse Kemper. Vrijwel iedere gitaarsound die je nu op producties hoort is met een van beide apparaten gemaakt en opgenomen. Ik werk zelf met Kemper. Dit merk heeft de Profiling Amp ontwikkeld, een apparaat waarmee je iedere buizenversterker, bijvoorbeeld uit het eigen arsenaal, in de studio kunt analyseren, opslaan, en reproduceren met de gitaar. Dientengevolge is een levendige interactie tussen gitaristen ontstaan die zelfgemaakte profiles met elkaar delen, waaraan ik van harte meedoe.

Oormeting

JVC heeft een vergelijkbare techniek gekoppeld aan het simuleren van plaatsbepaling, zoals surround, maar ook met een stereo-opstelling, alsof je echt een set luidsprekers voor je snufferd hebt staan vanuit de zo geliefde sweet spot. Op de IFA heb ik geluisterd naar een gesimuleerde 7.1 opstelling, in Uithoorn naar een stereo-set ‘voor’ me, quasi op het podium, let wel, met niets anders dan een hoofdtelefoon op de kop! Beide sessies startten met een oormeting, met behulp van door JVC ontwikkelde meetmicrofoons. En wat meet je dan? In ieder geval niet de conditie van je gehoororgaan, toch? Nee, de microfoons meten met piepjes de reflectie van de response in het hoofd, zoals via het bot van de schedel en het stelsel van holtes. In Berlijn is een eenvoudige, snelle meting gedaan. In Uithoorn zijn de oren en de ruimte uitgebreid gemeten aan de hand van de stereoweergave van Bowers & Wilkins 704 S2 luidsprekers en een ROTEL RAP-1580 versterker in een door Mutrox ontworpen luisterruimte. De verkregen gegevens zijn verwerkt en vertaald met in Japan ontwikkelde EXOFIELD software in een HP computer. De interface ontbreekt natuurlijk niet: een RME Fireface UCX, gekoppeld aan een JVC SU-AX01 hoofdtelefoonversterker/DAC.

Wil je de rest van het artikel lezen? Koop dan HVT of download onze kiosk voor Android of iOS.