Feest in Rio
Door John van der Veer, HVT 5, mei 2017
Bij Rio denk je aan Rio de Janeiro, carnaval, feestende mensen, warme stranden, het onvolprezen achteraanzicht van Braziliaanse vrouwen, samba en bossa nova, kortom: sensualiteit. ‘Rio’ is tevens de koosnaam voor Braziliaans palissander. Deze tropische houtsoort uit het regenwoud van Brazilië is het onderwerp van fraude, dreigende faillissementen, torenhoge schadeclaims en zelfs gevangenisstraf. Rio is het verhaal van een ‘Over de Top’ houtsoort, met dito prijzen en eigenschappen.
Het verhaal is bekend van ivoor, internationaal zeer geliefd om er allerlei onzin van te maken. De vraag heeft geleid tot afslachting van olifanten op grote schaal. Om aan deze afschuwelijke praktijk een eind te maken is de handel in ivoor streng verboden, op een kleine legale partij na; olifanten sterven ook een natuurlijke dood. Minder bekend is dat een ander materiaal dan ivoor momenteel bovenaan de lijst van de douane prijkt: Braziliaans palissander, riopalissander, of kortweg ‘rio’, de Holy Grail onder de houtsoorten voor muziekinstrumenten, waarop sinds 1992 een internationaal handelsverbod staat. Omdat de illegale handel in rio niet te stoppen bleek, is de controle sinds enkele jaren een stuk strenger geworden. Ook Nederland ontkomt er niet aan. De opsporingsdienst van het ministerie van landbouw, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, voert sinds enkele jaren een ware klopjacht op illegale voorraden Braziliaans palissander binnen onze landsgrenzen, met alle gevolgen van dien. Wat maakt riopalissander zo bijzonder? Om te beginnen heeft het hout een onnavolgbaar mooie tekening met spectaculaire tinten, variërend van lichtgeel en dieprood tot chocoladebruin. Om die reden is het materiaal zeer gewild voor het restaureren en kopiëren van antieke meubels en muziekinstrumenten, ter wille van de originaliteit en de visuele aantrekkingskracht. Gitaarbouwers roemen het hout vanwege de stabiliteit en de unieke klankeigenschappen. Rio wordt gebruikt voor de toets van de gitaar (de plak hout op de hals waarin de fretten zitten) en voor de zij- en achterkant van de klankkast. Op beide plekken levert deze palissandersoort klankmatig een meerwaarde op die met geen andere houtsoort te bereiken is. Bouwers zijn al honderden jaren bekend met het fenomeen en proberen al even lang een voorraad rio op te bouwen. Dit palissander behoort vanwege de eigenschappen en de schaarste tot de duurste soorten van het palet, maar aanschaf was tot enkele decennia geleden redelijk te doen: omgerekend zo’n €3000 voor een m3 in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Gitaren waarin rio is verwerkt behoren weliswaar tot de duurste exemplaren, maar je hoefde er destijds geen hypotheek voor op te nemen. Tot 1992.
