Een muzikaal meesterwerk
Door Christiaan Punter, HVT 6, juni 2018
De trouwe lezers weten hoe enthousiast ik ben over de Martin Logan Impression ESL 11A’s. Maar hoe zou nu de grootste speaker uit deze reeks presteren, zo vroeg ik me af, en Jan Legel van Look en Listen was graag bereid om een setje voor een recensie af te leveren.
De Renaissance ESL 15A is het grootste model uit de Masterpieces-serie en erboven zit alleen nog de full-range elektrostaat de CLX Art én de machtige hybride Neolith. De ESL 15A maakt gebruik van twee 12” (30 cm) woofers per kast, aangedreven door twee onafhankelijke 500 watt Klasse-D versterkers. De luidsprekers produceren een enorm krachtige en zeer coherente bas en dankzij hun gedeeltelijk bi- en dipolaire configuratie gaan ze ook nog achterwandreflecties tegen. Het laagdoorlaatfilter voor de woofers wordt aangestuurd door een 24-bit Vojtko DSP, met de optie om de frequentiecurve verder te optimaliseren met Anthem Room Correction technologie. Het frequentiebereik wordt vermeld als een verbluffende 22Hz – 21.000Hz ± 3dB en afgaand op mijn ervaring met de 11A’s, twijfel ik daar geen moment aan. Ergens op het internet las ik dat nieuwe Martin Logans honderden uren nodig zouden hebben om op niveau te komen. Maar dat weerhield me er niet van om een luistersessie te starten direct nadat ik ze op de NuPrime ST-10 eindversterker had aangesloten. Fris uit hun dozen, klonken de speakers in tegenstelling tot de verwachtingen, meteen volkomen soepel, ontspannen en sonoor, en zonder enige scherpte. Maar ze waren wel behoorlijk donker in het hoog en bonkig in het laag, en de bas leek ook niet echt diep te gaan. De kleinere 11A’s klonken in vergelijking duidelijk rijker en wulpser. In dit stadium liet Jan Legel me weten dat de 11A’s die ik had gerecenseerd ook flink hebben moeten spelen voordat ze volledig los waren. Inspelen is dus wel een factor om rekening mee te houden.
Even inspelen, en dan…
Om ze in te spelen heb ik ze gedurende twee weken gemiddeld tien uur per dag muziek laten werken. Af en toe ging ik even zitten om de ontwikkeling van het geluid te evalueren. Het bleek dat het proces vrij lineair is, met de eerste hoorbare verbeteringen na 15 uur. Na 77 uur leken de speakers echt volledig los te zijn, met een zeer gelijkmatige spreiding van energie over het gehele frequentiespectrum en een algehele ontspannen, maar toch zeer transparante en uitermate gedetailleerde presentatie. De ESL 15A reikt in het laag tot 22Hz, maar in plaats van met pieken en dalen, zoals gebruikelijk bij veel luidsprekers, blijven ze van boven helemaal naar beneden gelijkmatig energie leveren. Hoe diep ze gaan, komt goed tot uiting in elektronische muziek. Zoals dub-techno en moderne R&B muziek, die vaak zeer lage bas-synthesizer-tonen bevat. Maar het is niet alleen in de bas waar de ESL 15A’s zo geweldig zijn, ze zijn echt helemaal geweldig! De Wilson Watt / Puppy 8 die ik momenteel gebruik, zijn pittiger en dynamischer, maar ze hebben in vergelijk een vrij ongelijke frequentiecurve. In een perfecte kamer kan hun bas heel goed zijn, maar hier en daar verderop in het frequentiegebied is er toch wel wat piekerigheid en kleuring die er bij de Logans gewoon totaal niet is.
Omdat ze uiterlijk zo mooi geproportioneerd zijn, lijken de 15A’s maar een klein beetje breder en iets hoger dan de 11A’s. Maar als je de prachtig afgewerkte baskasten met hun dubbele 12 inch woofers van dichtbij bekijkt, dan blijken ze toch wat steviger van formaat dan in eerste instantie aangenomen en het is overduidelijk dat dit serieuze luidsprekers zijn. Door hun slimme ontwerp echter zien ze er veel kleiner uit dan ze zijn en zo voorkomen ze dat ze de ruimte visueel domineren.
