Versterker zonder eigen sound
Door Marnix Bosman, HVT 03, maart 2019
Bij Metrum Acoustics maken ze DAC’s, dat zal bij de meeste lezers wel bekend zijn. Tussen dat uitgebreide gamma aan D/A-converters bevinden zich echter ook een eindversterker en twee voorversterkers. Analoge versterkers, gebouwd door een DAC-specialist, dat vraagt om een onderzoek.
Degene die een beetje bekend is met de historie van het merk Metrum Acoustics weet dat het bij Metrum eigenlijk allemaal is begonnen met elektrostatische luidsprekers. Vandaar ook de term Acoustics in de merknaam. De drijvende kracht achter Metrum, Cees Ruijtenberg, was al in 1989 actief met deze luidsprekerbenadering. In die tijd heeft hij ook verschillende versterkers ontwikkeld. Veel van die ontwerpen worden dagelijks door Cees gebruikt bij de evaluatie van nieuwe ontwikkelingen binnen Metrum. De huidige onderneming bestaat sinds 2012 en sinds die start is Cees Ruijtenberg steeds meer de nadruk gaan leggen op D/A-converters waarbij hij consequent de NOS (Non-OverSampled) benadering hanteert. Op de ontwerptafel van Cees gebeurt echter veel meer dan het ontwikkelen en verbeteren van DACs en dat leidde eind 2017 tot de introductie van de Forte eindversterker. Een eindversterker die, hoe kan het ook anders bij Metrum, net als de D/A-converters een net iets andere benadering heeft dan de gemiddelde eindversterker die je in de hifi-schappen kunt vinden. In Nederland is de aandacht voor de Forte versterker altijd vrij gering geweest maar dat is onterecht. Internationaal is de waardering namelijk zeer goed en mede daarom was ik zeer content met het feit dat ik eind 2018 een Forte eindversterker (en een Jade voorversterker) ter test in ontvangst mocht nemen.
Anders dan anders
Tegenwoordig hanteren veel nieuwe versterkers een klasse D benadering maar die vind je niet terug in de Forte. Cees Ruijtenberg gebruikt in de Forte een combinatie van ‘klassieke’ klasse A en AB topologieën. Dat klinkt wellicht ouderwets maar dat is natuurlijk onzin want er valt nog steeds heel veel te verbeteren aan deze benaderingen. Het bijzondere aan het ontwerp van de Forte is dat er in deze schakeling relatief heel weinig terugkoppeling wordt gebruikt. De meeste commerciële (eind)versterkers gebruiken een schakeling die bestaat uit versterkertrappen die het signaal gigantisch veel versterken. Door middel van terugkoppeling wordt de schakeling vervolgens gestabiliseerd, de exacte versterkingsfactor bepaald en de bandbreedte verhoogd. Deze methode werkt op zich uitstekend, maar heeft een heel essentieel nadeel. Met de terugkoppeling wordt continu het uitgangssignaal vergeleken met het ingangssignaal. Op basis van deze vergelijking worden continu correcties uitgevoerd. Dat werkt prima zolang de belasting een pure weerstand is maar dat is in de praktijk nou juist niet het geval. Een luidsprekerbelasting bestaat uit verschillende factoren waarbij vooral de capaciteit (veroorzaakt door condensatoren) roet in het eten gooit. Je kunt een capaciteit een beetje vergelijken met een emmer water. Het duurt even voordat een emmer volledig is gevuld en zo werkt het met een capaciteit ook. De tijd die het kost om een capaciteit volledig op te laden, zorgt voor een vertraging van het signaal. Als je signaal dat voor een deel is vertraagd via terugkoppeling vergelijkt met het ingangssignaal ontstaat er een foutieve correctie omdat feitelijk niet hetzelfde signaal wordt vergeleken. Het duurt even voordat deze foutieve correctie weer wordt gecorrigeerd en het effect van deze foute correcties is een uitslingeringseffect. Vooral bij heel snelle impulssignalen zijn deze uitslingeringen goed zichtbaar en vooral ook hoorbaar in de vorm van kleuring van het geluid.
Wil je de rest van het artikel lezen? Koop dan HVT of download onze kiosk voor Android of iOS.
