Elektrostaat, maar dan anders
Door Sander van der Heide, HVT 2, februari 2018
Ik ben misschien de enige die Sonoma kent, maar dan als een fabrikant van een digitaal editing systeem wat ik gebruikte om DSD- en uiteindelijk SACD-producties mee te bewerken. Na een lange tijd van afwezigheid in de audio-industrie, was ik dan ook hoogst verbaasd om te vernemen dat Sonoma terug is, maar dit keer met een elektrostatische hoofdtelefoon met een bijhorende DA-converter annex versterker. Natuurlijk met de mogelijkheid om op het hoogste niveau DSD-signalen af te spelen
Het concept van een elektrostatische hoofdtelefoon is niet nieuw, sterker nog, het wordt al 60 jaar toegepast in enkele hoofdtelefoons, waarvan Stax SR-L300 de meest bekende is. Net zoals bij elektrostatische luidsprekers wordt er niet gebruik gemaakt van een spreekspoel die een conus in beweging brengt, maar van een heel dun membraan met een laagje geleidend materiaal. Aan beide kanten van membraan zitten 2 metalen roosters met een groot elektrisch potentiaalverschil tussen het membraan, meestal zo’n 1.000 volt. Het ene rooster zit aan de buitenkant van de hoofdtelefoon en de andere aan de binnenkant. Het audiosignaal wordt over de roosters geleid en het membraan zo in beweging gebracht. Omdat de roosters akoestisch in principe niet aanwezig zijn, laten ze het geluid van het membraam dus gewoon door naar je oor toe.
High Precision Electrostatic Laminate
De Model One (M1) is ook een elektrostaat, maar doet dit op zo’n andere manier, dat je dit niet meer kan vergelijken met de elektrostatische hoofdtelefoons zoals we ze kennen. Niet in klank, maar ook niet in techniek. In feite is nu één van de twee geladen roosters (de voorste) vervangen door een heel dunne gelamineerde film die machinaal wordt aangespannen op een formex rooster met een open-cell structuur. Door deze combinatie ontstaan er hele kleine soort gespannen drumvelletjes, trommelvliesjes. Hierachter zit een fijnmazig roestvrijstaal rooster. Als de audio over een potentiaalverschil van 1.350 volt wordt gelegd, komen al deze kleine trommelvliesjes in beweging en produceren zo dus het geluid. Deze manier van een elektrostatische weergever is ontwikkeld door Warwick Audio Technologies (WAT) in Engeland en heet High Precision Electrostatic Laminate (HPEL) en de Sonoma Model One is de eerste hoofdtelefoon die deze techniek gebruikt.
Via speciale analyse software is WAT in staat om de karakteristiek van die drumvelletjes nog te tunen. Elke cel is namelijk akoestisch onafhankelijk, maar wordt wel parallel aangestuurd. In totaal geven de cellen een gecombineerd geluid, maar de eigen resonanties van een onafhankelijke cel wordt in totaal uitgesmeerd, dus er zijn geen resonantiepieken waar te nemen. Het resultaat is een paneel met een lineaire respons tot 60kHz.
