Stiff upperlip
Door John van der Veer, HVT 7/8, juli/augustus 2017
Over de Brexit is het laatste woord nog niet gesproken. Over de recente Britse verkiezingen ook niet. Beide ‘major events’ staan geheel in het teken van de huidige instabiliteit van het Verenigd Koninkrijk. Geheel in tegenspraak hiermee zijn de draaitafels van het Engelse Roksan, nota bene ook uit Londen, centrum van dit wankele evenwicht. Politici, neem een voorbeeld aan de onvermoeibare stabiliteit van deze Rots van Gibraltar uit jullie hoofdstad! We zetten de Xerxes.20plus aan het draaien en luisterden, samen met andere producten uit de stal van Roksan, in volle adoratie. Over dynamiek, onhoorbare bijgeluiden en schoonheid. Adembenemende, tijdloze schoonheid.
Het Britse bedrijf is vernoemd naar Roxana, de eerste vrouw van Alexander de Grote, ten tijde van zijn fameuze veldtocht in Perzië. Roksan is opgericht in 1985, door twee studenten met een Iraanse achtergrond. Die afkomst, en de antieke oudheid, staan centraal in de benaming van hun producten. Het eerste geesteskind van het tweetal is de Xerxes draaitafel. Xerxes I was één van de eerste koningen van Perzië. Voor ’t idee: we schrijven, ruwweg, een geschiedenis van zo’n 2400 jaar geleden. De nu al legendarische toonarm Artemiz, eveneens van Roksan en onderdeel van het pakket dat, helaas slechts tijdelijk, mijn interieur mocht opluisteren, is vernoemd naar Artemis, Griekse godin, dochter van Zeus en hoofdrolspeelster in het Trojaanse drama. Hoewel de geschiedenis van Roksan een fractie beslaat van deze enorme tijdspanne, bekruipt je eveneens een sterk gevoel van tijdloosheid bij het beluisteren van de producten uit de stal van Roksan. De eerste Xerxes draaitafel heeft model gestaan voor de opvolgers, in dit geval de Xerxes.20plus. In deze versie bestaat de Xerxes overigens ook al geruime tijd, evenals de Artemiz toonarm. Het laatste fenomeen is ook al vaak over de tong gegaan in audioland, vanwege de unieke eigenschappen van dit kapitale kleinood, zoals het inmiddels gepatenteerde intelligent weight principe van het contragewicht. Alles in het ontwerp van de Xerxes is gericht op het uitbannen van externe mechanische trillingen op de registratie van element en naald. Het drievoudige chassis van de draaitafel is vaak benoemd en geroemd. Het onderste paneel, dat contact maakt met de bodem van de buitenwereld, oogt en voelt als een rots van Gibraltar, klaar om iedere aanval van storende frequenties af te slaan. Het binnenste en de buitenste plateau, ieder gefreesd uit massief aluminium, zijn ontworpen en gestemd als een stemvork. Even los van de zeer zorgvuldige ophanging tussen de onderdelen; iedere schakel in het geheel, waaronder elk segment van het chassis, is afgestemd op de uitdoving van één bandbreedte van het frequentiespectrum. Om dezelfde reden zijn de twee plateaus gestemd in een bepaalde resonantie. Al sinds de eerste Xerxes maakt Roksan gebruik van een opzetstukje dat je over de as schuift om het vinyl perfect gecentreerd te krijgen (‘centre piece spindle cap’). Als de plaat eenmaal in de startblokken staat, verwijder je dit opzetstukje en plaatst het in een speciaal daartoe aangebrachte uitsparing op de draaitafel. Hierdoor vermijdt je mogelijke mechanische beïnvloeding van de motor op de registratie van element en naald, met ongewenste resonanties tot gevolg. Heel slim! De stofkap rust op de rand van drie rubberen ringen. Er zijn geen scharnieren. Je dient de kap dus in zijn geheel te verwijderen als je gaat ‘plaatjesdraaien’. Je kunt de kap tijdens het afspelen eventueel weer op de draaitafel plaatsen. Het rubber verhindert dat ook dit onderdeel van invloed zou kunnen zijn op het geluidsbeeld.
Vinyl & K3
De voeding waarmee de motor van de draaitafel in dit testpakket wordt aangedreven is de XPS.7, door Roksan omschreven als ‘a starter power supply for the Xerxes.20’. De keuze tussen 33 en 45 toeren is zichtbaar middels een LED. Een power switch op de voeding brengt de schijf aan het draaien. De gebruikte versterker is een Roksan K3. Kan me nauwelijks voorstellen dat het gelijknamige Vlaamse peuterpop damestrio model heeft gestaan voor deze naam. De keuze staat in ieder geval in behoorlijk schril contrast met het eerder genoemde historisch besef. De geïntegreerde versterker heeft een ingebouwde Phono aansluiting gekoppeld aan een aarde connectie. In een later stadium komt de K3 uitgebreid aan bod in HVT. Elders in deze editie staat een bespreking van de geweldige Martin Logan ElectroMotion ESL, de moderne elektrostaat in hybride uitvoering: met gebogen membraan en een woofer. Om het analoge feest compleet te maken is geluisterd met deze combinatie.
