Er was eens… Over sprookjes die uitkomen
Door John van der Veer en Michel van Meersbergen HVT 12, december 2019
Van pianiste Helena Basilova verscheen onlangs ‘A Fearful Fairy Tale’, een album met het Russische sprookje als centraal thema. Bij wijze van pre-release werd het werk gepresenteerd bij trptk in Utrecht. De temperatuur in de studio was niet het enige waarvan de aanwezigen rode oortjes kregen. Over een bloedmooie uitvoering met een bloedmooi klankbeeld, hoog in de hemel van de resolutie.
Sprookjes leven in iedere cultuur, ook in de polder. Wij zijn opgegroeid met deze allegorieën over falen, zwakheden, dromen. In Rusland spelen sprookjes een veel grotere rol dan bij ons. De verhalen geven uitdrukking aan emoties die bij Russen leven, vaak debet aan de wrede geschiedenis die het land zo tekent. Een van die emoties is de binding met het vaderland, met name bij ballingschap, al dan niet vrijwillig. Het overkwam Lenochka. Op 7-jarige leeftijd kreeg zij te horen dat ze met haar moeder zou emigreren naar een ver, piepklein landje beneden de zeespiegel. Het meisje was tot dan toe gewend aan een wereld vol sprookjes, én de piano, die dankzij haar ouders – moeder pianiste, vader componist – het appartement in Moskou domineerde. Om het gevoel met haar geboorteland niet kwijt te raken schreef Yuri Bagri een compositie voor haar, bij wijze van afscheid. Met ‘Sprookje van het Vergeten Vaderland’ won Lenochka, later Helena, haar eerste pianoconcours op 10-jarige leeftijd. Ze raakte de compositie kwijt, om de partituur later weer terug te vinden tussen het werk van haar inmiddels overleden vader.
Waarheid
Het Russisch kent twee woorden voor het begrip ‘waarheid’: pravda en ishtina. Het eerste staat voor objectieve waarheid, Ishtina staat voor transcendente waarheid. De verbeelding van het sprookje is als beleving reëel, zeker als dit is ingebed in muziek. ‘Ishtina’ leeft dan ook sterk bij de Russische componisten. Voorbeelden te over. Met de compositie van Yuri Bagri opent en sluit Helena Basilova haar album. Daartussen een keur aan pianowerk met Russische sprookjes als centraal thema. Van Janá?ek speelt de pianiste een compositie voor piano en cello. Het laatste instrument wordt bespeeld door Maya Fridman. Zij staat ook onder contract bij trptk en is de vrouw van Brendon Heinst, de engineer en masteraar van het label die met deze opname een fabuleuze prestatie heeft geleverd. Ook dat is waarheid. Wellicht subjectief. Maar in ieder geval ishtina, in mijn beleving.
Wil je de rest van het artikel lezen? Koop dan HVT of download onze kiosk voor Android of iOS.
